Manga

Manga (jap. 漫画, manga^?, man – wykonane szybko i lekko; ga – obraz, rysunek) japońskie słowo wywodzące się ze sposobu ozdabiania rycin i innych form sztuki użytkowej, współcześnie używane poza Japonią oznacza japoński komiks.

Manga wyewoluowała z połączenia ukiyo-e i wschodniego stylu rysowania, a swoją obecną formę przybrała krótko po II wojnie światowej. Manga jest drukowana głównie w czerni i bieli, nie licząc okładek i ewentualnie kilku pierwszych stron.

Niewielka ilość całkowitego mangowego rynku w Japonii doczekuje się adaptacji w formie anime, zazwyczaj po tym gdy dany tytuł będzie cieszył się powodzeniem. Historie często są modyfikowane, by lepiej odpowiadały większości rynku i mieściły się w regulacjach związanych z animacją.

Pochodzenie

Dosłownie tłumacząc, manga oznacza ‘niepohamowane obrazy’. Słowo manga znalazło się w powszechnym użytku po opublikowaniu w XIX wieku Hokusai Manga, zawierającej posortowane rysunki ze szkicowników znanego artysty ukiyo-e, Hokusai'a, jednak już gi-ga (lit. zabawne obrazki) rysowane w XII wieku przez różnych artystów zawierają wiele mango-podobnych elementów, takich jak nacisk na historie i proste, artystyczne linie.

Gdy Stany Zjednoczone rozpoczęły handel z Japonią, Japonia starała się unowocześnić i dogonić resztę świata. Z tego powodu sprowadzono zachodnich artystów, by uczyli japońskich studentów o linii, formie i kolorze – rzeczach, na których nigdy nie koncentrowano się w ukiyo-e, bo treść była uważana za bardziej istotną. Manga w obecnej formie zaistniała dopiero po II wojnie światowej, gdy rząd odwołał nakaz propagandy i pojawiło się wielu nowych wydawców.

W XX wieku, słowo manga zaczęło odnosić się do komiksu. Ma on znacznie większe znaczenie w japońskiej kulturze niż w kulturze amerykańskiej. Manga jest głęboko respektowana zarówno jako forma sztuki jak i popularnej literatury. Tak jak jej amerykański odpowiednik, manga była i jest krytykowana za zawartą w niej przemoc i podteksty seksualne, jednak nie ma oficjalnych zakazów prawnych, które próbowałyby limitować to, co może być rysowane w mandze, nie licząc niejasnych praw odnoszących się do wszystkich publikowanych materiałów mówiących że ogólnie nieprzyzwoite dzieła nie powinny być sprzedawane. Ta wolność pozwoliła artystom rysować mangi dla każdej grupy wiekowej i na każdy temat.

Samo słowo manga używane jest do określenia japońskiego komisu najczęściej poza granicami Japonii. Tam zwykle używa się określenia comics lub jego "zjaponizowanej" formy komikku. Manga natomiast przez osoby starsze kojarzona jest z humorystycznymi rysunkami, karykaturami lub satyrami społecznymi, a przez współczesnych z drzeworytami z okresu Edo, a dopiero w dalszej kolejności z komiksem.

Format mang

Przykładowy sposób czytania oryginalnej mangi

Większość mang publikowana jest pierwotnie w magazynach. Każdy z nich prowadzi zwykle kilka do kilkunastu serii w odcinkach, zazwyczaj po 20-40 stron na odcinek. Wydawnictwa te są zazwyczaj drukowane na papierze o niskiej jakości i mogą mieć od 200 do ponad 850 stron. Mogą też zawierać pojedyncze historyjki i różne cztero-panelowe yonkomy (paski komiksowe). Serie mangowe mogą być wydawane wiele lat jeśli cieszą się powodzeniem. Mangowi artyści czasami zaczynają od kilku pojedynczych historyjek, pracując na uznanie. Jeśli te historyjki okażą się sukcesem i dostaną dobre recenzje, są kontynuowane.

Gdy seria jest publikowana już od jakiegoś czasu, poszczególne rozdziały zostają zebrane razem i wydrukowane w tomikach zwanych tankōbon. Tomiki te zazwyczaj wydawane są na papierze wyższej jakości i są użyteczne dla tych, którzy chcą dogonić daną serię, żeby móc kontynuować czytanie jej w magazynach, lub jeśli koszty tygodników i miesięczników są dla nich za wysokie.

Manga jest klasyfikowana według wieku i płci odbiorców. Generalnie książki i magazyny dla chłopców (shōnen) i dziewcząt (shōjo) mają odróżniające się okładki i są ustawione na innych półkach w większości księgarni.

Wiele rzeczy pojawia się w mangowym formacie, włączając w to ulotki z poszukiwanymi przestępcami.

Tradycyjnie manga jest zapisana od prawej do lewej strony. Niektórzy wydawcy tłumaczonej mangi trzymają się takiego formatu, ale niektórzy odwracają kierunek od lewego do prawego, żeby ułatwić czytanie zachodnim czytelnikom.

Manga poza Japonią

Manga była tłumaczona na wiele różnych języków w różnych krajach, włączając w to Koreę, Chiny, Francję, Niemcy, Włochy i wiele innych. W USA rynek mangowy wciąż jest raczej mały, zwłaszcza w porównaniu do rynku anime.

Ponieważ japoński jest zazwyczaj pisany od prawej do lewej w fikcji, w Japonii manga jest rysowana i publikowana w ten sposób. Gdy różne tytuły były tłumaczone na inne języki, grafika i layout były odwracane w procesie zwanym floppingiem tak, żeby książki mogły być czytane od lewej do prawej. Jednak, różni twórcy, tacy jak Akira Toriyama, nie zgadzali się na taki sposób modyfikacji swoich dzieł i zażyczyli sobie, żeby zagraniczne wersje utrzymały oryginalny format od prawej do lewej. Wkrótce, z powodu nacisku fanów i twórców, więcej wydawców zaczęło oferować format od prawej do lewej, a format od lewej do prawej zaniknął, nie licząc wyjątków.

Tłumaczona manga często zawiera notki odnośnie detali dotyczących japońskiej kultury, które mogłyby nie być zrozumiałe dla obcokrajowców.

Jednym z krajów o stosunkowo dużym rynku mangowym jest Francja. Wiele dzieł publikowanych we Francji należy do gatunków niezbyt dobrze reprezentowanych poza Japonią, takich jak dramaty dla dorosłych lub formy eksperymentalne.

Wydawnictwo Chuang Yi publikuje mangę po angielsku i chińsku w Singapurze; niektóre angielskojęzyczne tytuły tego wydawnictwa są importowane do Australii i Nowej Zelandii.

W Indonezji manga szybko stała się jednym z najszybciej rosnących rynków, a kraj ten stał się jednym z najlepiej prosperujących rynków mangowych poza Japonią. Manga w Indonezji jest publikowana przez Elex, Media Komputindo, Acolyte, Gramedia. Manga mocno wpłynęła na indonezyjski przemysł komiksowy.

W Australii wiele popularnych japońsko- i chińskojęzycznych mang i anime jest wydawanych przez Madman Entertainment.

Inną popularną formą dystrybucji mangi poza Japonią są skanlacje – rozprowadzane przez Internet, w większości nielegalnie. Zazwyczaj mała grupa ludzi skanuje oryginalną wersję serii nie posiadającej jeszcze licencji w języku, na który chcą ją przetłumaczyć. Tłumaczą ją i udostępniają zwykle przez IRC lub BitTorrent. Większość grup skanlacyjnych życzy sobie żeby ściągający zaprzestali rozprowadzania i zakupili oryginalne kopie, gdy dana manga zostanie licencjonowana, jednak powszechnym problemem jest fakt, że czytelnicy mogą kontynuować używanie nieautoryzowanych kopii. Wielu czytelników woli skanlacje z powodu częstych zmian w oficjalnych tłumaczeniach, mimo że skanlacje są bardziej narażone na niezamierzone błędy spowodowane różnym stopniem znajomości języka nieopłaconych skanlatorów. Niektórzy skanlatorzy poprawiają pomyłki, jednak jest to rzadkie w porównaniu do oficjalnych firm.

W Korei mangę można znaleźć w większości księgarni, jednak często manga jest czytana online, za znacznie niższą opłatą niż cena komiksu. Wydawcy tacy jak Daiwon i Seoul Munhwasa dostarczają najbardziej popularnych mang w Korei.

W Tajlandii przed 1992-1995 prawie cała dostępna manga była "szybka", nielicencjonowana i o niskiej jakości. Niedawno zaczęły pojawiać się licencjonowane tłumaczenia, ale wciąż są tanie w porównaniu do tych w innych krajach. Najwięksi tajlandzcy wydawcy mangi to Vibunkij, Siam Inter Comics, Nation Edutainment i Bongkouh.

Manga okazała się tak popularna, że nowe wydawnictwa takie jak Antarctic Press, Oni Press, Seven Seas Entertainment, TOKYOPOP, a nawet Archie Comics zaczęły wydawać własne, inspirowane mangą dzieła, które mają taką samą stylizację jak w mandze. Pierwsze z tych dzieł pojawiły się w 1985 roku, gdy Ben Dunn, założyciel Antarctic Press, wypuścił Mangazine i Ninja High School.

Podczas gdy Antarctic Press aktywnie odnosiło się do swoich dzieł „amerykańska manga”, nie wszystkie z tych zainspirowanych mangą dzieł są tworzone przez Amerykanów. Wielu artystów pracujących nad seriami z Seves Seas Entertainmene, takimi jak Last Hope i Amazing Agent Luna to Filipińczycy, a TOKYOPOP zatrudnia różnych artystów z Korei i Japonii do pracy nad takimi tytułami jak Warcraft i Princess Ai.

Pierwszą mangą wydaną w Polsce było "Aż do nieba" (jap. Ten-no hate made), autorstwa Riyoko Ikedy, wydane przez wydawnictwo Japonica Polonica Fantastica. Aktualnie na polskim rynku mangowym działają takie wydawnictwa jak Japonica Polonica Fantastica, Waneko, Hanami czy Egmont i możemy znaleźć tytuły takie jak Sailor Moon, Yami-no matsuei (shōnen-ai), Love Hina, Fullmetal Alchemist (shōnen) oraz Crying Freeman lub Heat (seinen). Polski rynek mangowy rozwija się w niezwykle szybkim tempie i chociażby aktualnie (2009 r.) mamy już zapowiedziane trzy nowe tytuły od samego JPF i oczywiście kontynuacje wydawanych już serii.

Mangowy styl

Ten podpunkt wymaga rozbudowania o grafikę.
Pomóż nam i zrób to teraz ;)

Najpopularniejszy i najbardziej rozpoznawalny styl mangi jest bardzo charakterystyczny. Linia góruje nad formą, a rozkład paneli jest inny niż w zachodnim komiksie. Panele i strony zazwyczaj czyta się od prawej do lewej, tak jak w tradycyjnym japońskim piśmie. Mimo że grafika waha się między bardzo realistyczną, a bardzo komiksową, postaci zazwyczaj wyglądają „wschodnio” lub mają duże oczy. Duże oczy stały się stałym elementem w mandze i anime odkąd w latach 60. XX wieku Osamu Tezuka, twórca Astro Boya, uznawany za ojca współczesnej mangi, zaczął tak je rysować, naśladując styl kreskówek Disneya. Jednak jako że manga jest bardzo urozmaiconym typem sztuki, nie wszyscy mangowi artyści trzymają się tej konwencji, spopularyzowanej przez anime takie jak Akira, Sailor Moon, Dragon Ball i Ranma ½ oraz Naruto

Wielu mangowych artystów nie uważa, jakoby ich postaci i historie miały być wykute z kamienia, więc grupa postaci może nawiązywać znajomości, zdobywać pracę itd. w jednym zestawieniu historii, tylko po to by w innej historii te same postacie nie znały się. Znana z tego jest seria "Tenchi Muyo" składa się ona z trzynastu różnych, dosyć niezwiązanych ze sobą historii, toczących się wokół Tenchiego i jego przyjaciół.

Międzynarodowy wpływ

Manga od dawna ma wpływ na międzynarodowy komiks i animację, np. w niektórych komiksach amerykańskich twórców komiksów alternatywnych, takich jak Frank Miller i Scott McCloud, widać wpływ mangi.

Główny mangowy styl miał też silny wpływ na takich artystów jak Amerykanie Bian Wood i Becky Cloonan (Demo) oraz Kanadyjczycy Brian Lee O'Malley (Lost at Sea), którzy zdobyli podziw za swoje dzieła poza kołem fanów mangi i anime. U tych artystów widać wiele niemangowych wpływów, bardziej odpowiadających ludziom nie czytającym mangi. Mają oni swoje korzenie w subkulturze mangi/anime ich regionu.

Amerykański artysta Paul Pope pracował w Japonii dla Kodanshy nad mangową antologią Afternoon. Zanim został zwolniony (z powodu zmiany redaktorskiej w Kodanshy), rozwijał wiele pomysłów dla antologii, które później opublikował w USA jako Heavy Liquid. W rezultacie jego prace zawierają silny wpływ z mangi, pozbawiony wpływów międzynarodowej kultury otaku.

We Francji istnieje ruch Nouvelle Manga zapoczątkowany przez Frédérica Boileta, dążący do złączenia dojrzałej wyszukanej mangi dnia codziennego z artystycznym stylem tradycyjnego francusko-belgijskiego komiksu. Podczas gdy ten ruch zawiera też japońskich artystów, wielu innych francuskich rysowników zdecydowało do niego dołączyć.

Ponadto istnieje wielu artystów-amatorów, na których duży wpływ miał styl mangowy. Wielu z nich ma swoje małe wydawnictwa. Komiksy i mangi sieciowe w tym stylu stały się również bardzo popularne. Większość z tych artystów nie jest jeszcze rozpoznawalna poza społecznością fanów mangi. Wielu ludzi spoza tych okręgów widzi te dzieła jako zbyt skoncentrowane na amerykańskiej subkulturze anime, gdy powinny przedstawiać historie dla obszerniejszej widowni...

Typy mangi

Wiele z tych gatunków można też łatwo przypisać do anime, które bardzo często zawiera adaptacje mangi, i japońskich gier komputerowych (niektórych też będących adaptacją mangi).

Według widowni

Manga często dzielona jest wg nurtów skierowanych do określonej grupy docelowej, np.:

• josei: (lub redikomi) kobiety
• kodomo muke: dzieci
• seinen: mężczyźni (w Japonii raczej nie używa się określenia hentai, na które mówi się po prostu komiks dla dorosłych/mężczyzn)
• shōjo: młode i nastoletnie dziewczyny
• shōnen: młodzi i nastoletni chłopcy

Gatunki

Gatunki większości mang zbieżne są z gatunkami obecnymi w komiksie zachodnim, są jednak pewne gatunki charakterystyczne dla komiksu japońskiego i pojawiające się w nim częściej.

• alternatywna (zobacz też: garo)
  • gekiga (obrazy dramatyczne) - odpowiednik zachodniego określenia powieść graficzna, ukuty przez Tatsumiega, dla odróżnienia od popularnych komiksów skierowanych do młodszego czytelnika
  • la nouvelle manga (francusko-belgijsko-japoński ruch artystyczny, przypominający stylem mangę).
• mahō shōjo (lub magical girl)
• mecha (wielkie roboty)
• Nurt erotyczny, czyli ecchi (lekko erotyczne, często widać bieliznę, nagie ciało bez szczegółów lub przysłoniętymi częściami intymnymi), hentai (jap. zboczeniec, erotyczne i pornograficzne sceny, szczególnie w anime), a także mniej dosłowne w pokazywaniu erotyki nurty komiksów o tematyce homoseksualnej czyli shōjo-ai (dziewczęca miłość) lub yuri oraz shōnen-ai (chłopięca miłość) lub yaoi

Polscy wydawcy mangi

• Arashi
• Egmont Polska – Klub Mangi
• Hanami
• Japonica Polonica Fantastica
• Kasen
• Kultura Gniewu
• Mangaya
• Saisha
• Studio JG
• TM-Semic
• Waneko

Ten artykuł jest w całości albo częściowo skopiowany z Polskiej Wikipedii
Został tu umieszczony na podstawie licencji Creative Commons. Szczegóły można znaleźć pod adresem Anime-Wiki:Prawa_autorskie.